Bach: Kantate BWV 185 Barmherziges Herze der ewigen Liebe

Bladmuziek van Johann Sebastian Bach Kantate BWV 185 Barmherziges Herze der ewigen Liebe uitgegeven door Edition Breitkopf & Hartel, uitgeversnummer: EB 7185

Toen de drieëntwintigjarige organist Johann Sebastian Bach in 1708 de overstap van Mühlhausen naar Weimar maakte, waren zijn verwachtingen hooggespannen. Niet alleen zou hij hier een fors hoger salaris krijgen en voor het eerst met professionele musici kunnen samenwerken. Als het goed was kon hij aan het hof van Weimar ook veel uitgebreider zijn talent als componist van vocale muziek tonen. Maar dat viel in de praktijk tegen, want zijn nieuwe broodheer hertog Wilhelm Ernst had Bach in de eerste plaats als sterorganist binnengehaald. En hoewel hij die verwachtingen volledig waarmaakte – de jonge musicus onderscheidde zich door zijn spel en improvisatiekunst en componeerde daarnaast veel en divers voor orgel –, van het componeren van kerkmuziek kwam het in de eerste jaren niet.

Door het verruimde traktement was Bach wel in staat voor het eerst een volwaardig eigen huishouden op te zetten met Maria Barbara, met wie hij in oktober 1707 was getrouwd en die nu haar eerste kind verwachtte. Nog vijf andere Bach-kinderen werden in Weimar geboren, waaronder Wilhelm Friedemann in 1710 en Carl Philipp Emanuel in 1714. Dat jaar luidde ook het begin van een nieuwe carrière in: de hertog benoemde Bach tot concertmeester.
De volgende drie jaar was Bach in zijn element: hij componeerde in totaal zo’n twintig cantates in een geheel eigen stijl. Voor zijn recitatieven en aria’s (vaak da capo – dus waarbij het begin aan het einde weer herhaald werd) gebruikte hij nieuwe teksten, zoals die van Salomo Franck, de hofbibliothecaris in Weimar, terwijl hij bijbelteksten doorgaans alleen nog voor de afsluitende koralen inzette. Door deze vernieuwende strategie kon hij zich compositorisch helemaal uitleven.

In de cantate Barmherziges Herze der ewigen Liebe uit 1715 gaan vier solisten vergezeld van strijkers, hobo, en, als versterking van de basso continuo, een fagot. Drie aria’s worden afgewisseld met twee recitatieven en aan het slot klinkt een koraal. Het thema van de cantate is kort samengevat ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’. De alt spoort aan tot vergevingsgezindheid, waarna de bas de boodschap nog nader specificeert: zeur niet over de splinter in het oog van je buurman, maar trek eerst de balk uit je eigen oog. Ter afsluiting klinkt het koraal op Agricola’s ‘Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ’, waarvan de voorbode al te horen is geweest heeft aan het begin, als de hobo de koraalmelodie door het kwetsbare duet van sopraan en tenor heen weeft.