Pianomuziek Scarlatti
Giuseppe Domenico Scarlatti (Napesl 23 juli 1757) was een Italiaans componist, klavecinist en organist. Hij is bekend geworden door zijn sonates voor klavier, die door hun stijl en technische eisen een belangrijke invloed hebben gehad op de Spaanse en Engelse klaviermuziek – en indirect op de Duitse, Franse en Italiaanse klaviermuziek.
Scarlatti componeerde ruim 560 sonates
De Scarlatti-sonate is een eendelig werk dat naargelang het tempo waarin het wordt uitgevoerd tussen de twee en tien minuten duurt; gemiddeld ongeveer vijf minuten. Tempi zijn nogal eens niet aangegeven – wel later door anderen toegevoegd zodat sommige sonates, door verschillende musici uitgevoerd, tamelijk in duur van elkaar kunnen verschillen – maar uitgaande van het gemiddelde gaat het om ruim 45 uur muziek. Alle toonsoorten op drie na komen in Scarlatti’s oeuvre voor: Cis-majeur, es-mineur en gis-mineur ontbreken.
Bijna iedere sonate heeft een tweedelige structuur, waarvan in beginsel beide helften herhaald worden. Zij bestaan dus uit vier ‘passages’: een hoofdthema dat moet herhaald en een doorwerking waarvoor hetzelfde geldt. De op het oog relatieve eenvoud van deze vorm is evenwel bedrieglijk: kenners zijn tot de conclusie gekomen dat ongeveer 400 sonates ook nog eens doelbewust aan elkaar gepaard moeten zijn, waardoor een nieuwe verdubbeling ontstaat. Het zou dan in circa 200 gevallen gaan om acht ‘passages’ die samen de door Scarlatti wérkelijk bedoelde afgeronde eenheid vormen: gemiddeld tien minuten per stuk. Het dwingende verband van de paren zou zijn dat zij in dezelfde toonsoort geschreven zijn terwijl daarbinnen alles mogelijk is: om en om naargelang de stand van ‘s meesters pet kan de een in mineur, de ander in majeur staan, snel of langzaam zijn, makkelijk of heidens moeilijk om te spelen, ze kunnen contrasteren of harmoniëren in gevoelswaarde, qua thematiek of maatvoering, maar bij elk paar geldt dat ze een zekere stijl of muzikaal karakter gemeenschappelijk hebben.
Voorbeelden hiervan, dus waarbij de sonates tweedelig te horen zijn, zijn bijvoorbeeld te vinden op een cd uit 1991 van Andreas Staier (Scarlatti – sonatas on harpsichord (dhm 05472 77274-2)) waarin onder andere K420 & K421, K263 & K264, K132 & K133, K277 & K278 en K460 & K461 gekoppeld worden aan elkaar.
