Bach: O ewiges Feuer, o Ursprung der Liebe BWV 34 (Vocal Score)

Van deze pinkstercantate is tot voor kort gedacht dat het een van de laatste cantates uit Bachs oeuvre was. Het manuscript van de partituur, grotendeels in Bachs eigen handschrift, dateert van enkele jaren voor zijn dood. Recent is echter in Sint-Petersburg een tekstboekje teruggevonden waaruit blijkt dat de cantate veel ouder is en al op 1 juni 1727 voor het eerst is uitgevoerd. Tijdens de ochtenddienst op die eerste pinksterdag klonk het werk in de Nikolaikirche van Leipzig, tijdens de vesper in de Thomaskirche. Ook toen was het werk niet volledig nieuw. De koordelen en de alt-aria, de meest wezenlijke bestanddelen, berusten op hergebruik. Ze stammen uit een gelijknamige maar omvangrijkere huwelijkscantate (BWV 34a) die Bach al in een eerder stadium had gecomponeerd.

Het gelukkige paar is nooit nader geïdentificeerd, maar vermoedelijk was de bruidegom een predikant. Dit valt onder meer af te leiden uit de alt-aria, waar in de bruiloftsversie sprake is van een schaapskudde (de gemeente), de herder Jacob (de predikant) en diens geliefde Rachel (de bruid). Deze metafoor verklaart ook het snoezig pastorale karakter van de muziek, met twee (‘herders’-)fluiten en strijkers die met sordino (demper) spelen. De bruiloftscantate maakt toespelingen op de Heilige Geest en kon zodoende eenvoudig tot een pinkstercantate worden getransformeerd. Van het liefdesvuur naar het vuur van de Heilige Geest is maar een kleine stap.

O ewiges Feuer, o Ursprung der Liebe is in Bachs oeuvre een van de weinige cantates zonder koraal. Het slotkoor, Friede über Israel, was in de huwelijkscantate niet de afsluiting maar het koor waarmee de huwelijksvoltrekking werd ingeleid. De plechtstatigheid doet stilistisch denken aan Bachs tijdgenoot Georg Friedrich Händel.